Jako choroba autoimmunologiczna, cukrzyca typu 1 najczęściej objawia się już w wieku dziecięcym. Jej początki są nagłe i mogą być niebezpieczne dla małych pacjentów. Niestety w wyniku niewłaściwego trybu życia, w tym diety, coraz częściej u maluchów rozpoznaje się również cukrzycę typu 2. Przeczytaj, jakie są objawy u dzieci i na czym polega rozpoznanie choroby. Jak leczy się młodych diabetyków i czy można zapobiec zachorowaniu?
Cukrzyca – choroba dotykająca też dzieci
Spośród wszystkich chorób metabolicznych cukrzyca uważana jest za jedną z najwcześniej rozpoznanych – pierwsze wzmianki o niej pochodzą sprzed 3,5 tys. lat. Jednak dopiero lata 20. XX wieku oraz odkrycie insuliny umożliwiły rozpoczęcie leczenia, jakie znamy dziś. Co roku zachorowania na cukrzycę systematycznie rosną, a w Polsce już ponad 9% populacji cierpi z tego powodu, z czego zdecydowana większość dotyczy cukrzycy typu 2. Jeśli chodzi o dzieci, tu sytuacja jest odwrotna, ponieważ najmłodsi pacjenci najczęściej są diabetykami typu 1. Według lekarzy 20 dzieci na 100 tys. co roku zapada na tę chorobę, a liczba ta drastycznie rośnie – niestety prognozy na kolejne lata są dalekie od optymistycznych.
Jeśli chodzi o klasyfikację, cukrzyca należy do chorób metabolicznych, tzn. powodujących zaburzenia rozkładu składników pokarmowych. Polega ona na zaburzeniach wydzielania insuliny, w efekcie prowadząc do hiperglikemii. Cukrzyca u dzieci oraz dorosłych powinna być jak najszybciej rozpoznana i leczona, w przeciwnym wypadku choroba może uszkadzać inne narządy (m.in. nerki, serce, oczy).
Wyróżnia się dwa rodzaje choroby cukrzycowej:
-
cukrzyca typu 1 – wywołana błędnym funkcjonowaniem układu autoimmunologicznego, w którym własne komórki odpornościowe atakują komórki trzustki. W wyniku zaburzonej pracy narządu nie jest wytwarzana wystarczająca ilość insuliny do metabolizowania cukrów. Pierwsze objawy ujawniają się do ok. 30. roku życia – najczęściej w wieku ok. 10 lat lub nastoletnim;
-
cukrzyca typu 2 – wywołują ją czynniki środowiskowe (styl życia, dieta, stres). Problem w tego rodzaju chorobie nie stanowi produkcja insuliny, lecz odporność komórek na nią. Stąd też niekiedy jej nazwa – insulinooporna. Może się pojawić w każdym wieku, coraz częściej zauważa się przypadki u dzieci i młodzieży.
Sprawdź, jakie są przyczyny hiperglikemii u dzieci
Jeśli chodzi o cukrzycę typu 1, dotyczy ona nawet 80% młodych diabetyków. Jej bezpośrednią przyczyną jest niszczenie komórek trzustki, co prowadzi do hiperglikemii (podwyższone stężenie cukru we krwi). Za główną predyspozycję do zachorowania uznaje się geny, ale badania nie wykluczają również przebytych infekcji wirusowych i bakteryjnych.
Podczas gdy na rozwój cukrzycy typu 1 nie mamy wpływu, tak odmiana insulinooporna wynika w dużej mierze z błędów żywieniowych oraz niewskazanego trybu życia. Czynniki sprzyjające chorobie to m.in.
-
dostarczanie dziecku nadmiernej liczby kalorii w stosunku do zapotrzebowania;
-
dieta oparta o cukry proste, produkty wysokoprzetworzone, w tym fast-foody;
-
siedzący tryb życia i wynikający z tego brak ruchu, zwłaszcza na świeżym powietrzu;
-
długotrwały stres (w domu, przedszkolu, szkole).
Pierwsze objawy cukrzycy: na co zwrócić uwagę?
Na szczęście pierwsze objawy cukrzycy u dzieci są dość specyficzne i łatwo je zauważyć, co umożliwia szybką diagnozę. Wszystkie symptomy, jakie pojawiają się u diabetyków, wynikają z hiperglikemii, która sama w sobie jest objawem choroby. Wzrost cukru we krwi powoduje bowiem dość szybką odpowiedź organizmu w postaci takich zaburzeń, jak:
-
nasilone pragnienie;
-
wzmożony apetyt;
-
częste oddawanie moczu (u niemowląt będą o tym świadczyły nadmiernie przemoczone pieluszki);
-
ospałość i senność;
-
utrata masy ciała;
-
świąd skóry;
-
skłonność do infekcji, zwłaszcza układu moczowego oraz intymnych;
-
zapach acetonu z ust;
-
obniżenie ostrości wzroku.
Podczas gdy w przypadku cukrzycy typu 1 objawy te mogą pojawić się z dnia na dzień, a ich nasilenie jest większe, tak przy typie 2 choroba rozwija się miesiącami, a nawet latami, przez co diagnoza może być opóźniona.
Jakie badania diagnostyczne są przeprowadzane?
Po zaobserwowaniu niepokojących objawów należy zgłosić się do lekarza rodzinnego. Rozpoznanie cukrzycy u dzieci wymaga badań laboratoryjnych, dlatego kolejnym krokiem powinno być skierowanie na badanie poziomu cukru we krwi. Do wstępnej diagnozy można wykorzystać jedno z trzech badań:
-
„glikemia przygodna” – u dziecka sprawdzane jest stężenie glukozy niezależnie od pory dnia czy posiłku. Wynik przekraczający 200 mg/dl to wartość graniczna, która powinna wzbudzić niepokój;
-
glikemia na czczo – wykonywana najczęściej rano na czczo (należy powstrzymać się od posiłków przez co najmniej 8 godzin). Niezbędne jest wykonanie dwóch badań. Cukrzyca rozpoznawana jest przy wyniku przekraczającym 126 mg/dl. Wartość powyżej 100 mg/dl jest sygnałem alarmowym;
-
obciążenie glukozą (OGTT) – dotyczy głównie starszych dzieci, powyżej 10 roku życia. Polega na trzykrotnym zmierzeniu stężenia glukozy: na czczo, po godzinie od wypicia roztworu glukozy, oraz po dwóch godzinach. Końcowy wynik (po 2h) przekraczający 200 mg/dl wskazuje na cukrzycę.
Oprócz sprawdzania poziomu glukozy lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań krwi: na przeciwciała, poziom insuliny czy peptydu C.
Leczenie cukrzycy: co każdy rodzic powinien wiedzieć
Sposób leczenia małego diabetyka zależy od dobrze postawionej diagnozy. Inaczej bowiem wygląda terapia zastosowana w przypadku cukrzycy typu 1 oraz typu 2. Zawsze kluczem jest jednak utrzymanie poziomu glukozy na prawidłowym poziomie.
Cukrzycy typu 1 wymagają stałego podawania insuliny w formie zastrzyków lub zastosowania pompy insulinowej nazywanej również „sztuczną trzustką”. Lekarz dobiera dawkę dla każdego pacjenta indywidualnie, lecz ważne jest również regularne kontrolowanie poziomu glukozy w domu. Należy zaopatrzyć się wówczas w glukometr mierzący stężenie cukru z krwi pobieranej z palca.
U diabetyków insulinoopornych ważnym punktem leczenia jest dieta oraz aktywność fizyczna. Oprócz tego terapia wspomagana jest lekami obniżającymi wchłanianie cukru do krwi.
Należy pamiętać, że niezdiagnozowana lub źle leczona choroba cukrzycowa jest bardzo groźna dla zdrowia. Nadmiar glukozy we krwi obciąża bowiem ważne obszary organizmu: nerki, oczy czy układ nerwowy.
Dieta dziecka chorującego na cukrzycę
Kluczowa w leczeniu cukrzycy u dzieci jest odpowiednia dieta. Paradoksalnie może być to jeden z najtrudniejszych elementów terapii, zwłaszcza u mniejszych pacjentów. Należy bowiem wprowadzić określone zasady do codziennego jadłospisu i ściśle ich przestrzegać.
W pierwszej kolejności trzeba wykluczyć z menu cukry proste, czyli białe pieczywo, słodycze w różnej postaci, przetworzoną żywność (w tym smakowe jogurty i deserki, słodzone napoje, płatki śniadaniowe). Ważnym zadaniem rodzica jest dokładne czytanie etykiet produktów podawanych dzieciom.
Posiłki powinny składać się z produktów o niskim indeksie glikemicznym oraz składników, które mają właściwości regulujące poziom cukru we krwi. Należą do nich:
Profilaktyka cukrzycy dziecięcej: co warto wiedzieć?
Zapobieganie hiperglikemii dotyczy wyłącznie cukrzycy typu 2, która wywołana jest czynnikami środowiskowymi. Każdy rodzic powinien zadbać o zdrowy styl życia swojego dziecka, niezależnie od predyspozycji chorobowych. Zaleca się wprowadzić racjonalne żywienie składające się z posiłków w regularnych porach, o takiej kaloryczności, jaka wystarcza do codziennych aktywności.
Bardzo ważne jest zapewnianie dziecku odpowiedniej dawki ruchu. Godzina dziennie to absolutne minimum, jakie pociecha powinna przeznaczyć na aktywność – najlepiej na świeżym powietrzu. Do tego powinny dojść ok. 30-minutowe ćwiczenia o zwiększonej intensywności 3-5 razy w tygodniu. Jednym ze sposobów na zaktywizowanie dziecka, jest zapisanie go na sportowe zajęcia pozalekcyjne, ale i wystarczy zamiast nowej gry komputerowej na prezent wybrać piłkę, skakankę lub rower.
Wiesz więcej o zdrowiu swojego dziecka!
Hiperglikemia może pojawić się u Twojej pociechy z różnych przyczyn. Na niektóre z nich masz wpływ, planując jadłospis lub aktywności sportowe. Znasz już najważniejsze objawy cukrzycy u dzieci. Możesz zadbać o zdrowie swojej rodziny, wprowadzając profilaktykę oraz odpowiednio reagować na pojawiające się zmiany zdrowotne. Na stronie lek24.pl znajdziesz przydatne artykuły blogowe na temat chorób metabolicznych.