Zakażenie meningokokowe
Zachorowania wywoływane przez bakterie najczęściej są diagnozowane w okresie zimowym oraz wiosennym. Do infekcji może dojść na skutek kontaktu z osobą chorą lub z bezobjawowym nosicielem. Patogeny nie przeżywają poza ludzkim organizmem, dlatego nie można się nimi zarazić np. na basenie czy w saunie. Zakażeniu meningokokowemu sprzyjają ryzykowne zachowania takie jak:
-
długie przebywanie w zamkniętych, zatłoczonych pomieszczeniach,
-
infekcje wirusowe dróg oddechowych,
-
picie ze wspólnego naczynia,
-
używanie tych samych sztućców,
-
dzielenie się kanapkami,
-
przygodne pocałunki.
Na zakażenie meningokokowe bardziej podatne są osoby z osłabionym układem odpornościowym, obciążonym długotrwałym stresem, wysiłkiem fizycznym, odchudzaniem itp. Najczęściej chorują maluchy do piątego roku życia, jednak trzeba pamiętać, że zachorować może każdy człowiek bez względu na wiek. Większe ryzyko infekcji u dzieci wynika głównie z niedostatecznie ukształtowanego systemu immunologicznego, który nie potrafi samodzielnie wytworzyć przeciwciał przeciwko wielocukrowej otoczce charakterystycznej dla tych bakterii.
Objawy zakażenia meningokokami
Pierwsze objawy zakażenia meningokokowego przypominają przeziębienie lub grypę, dlatego często bywają bagatelizowane. Tymczasem infekcja rozwija się błyskawicznie. Początkowo osoba chora uskarża się na bóle kostno-stawowe, podwyższoną temperaturę ciała, ból głowy, wzmożoną senność, niechęć do jedzenia, osłabienie oraz ogólne złe samopoczucie. U części pacjentów występują też:
-
nudności,
-
wymioty,
-
drgawki,
-
światłowstręt,
-
przyspieszony oddech,
-
sztywność karku.
U dzieci do drugiego roku życia pierwsze dolegliwości często są mniej widoczne. Szczególną ostrożność powinny jednak wzbudzić takie symptomy jak rozpaczliwy płacz, pulsujące ciemiączko, odchylenie głowy do tyłu, zmiana koloru skóry z różowego na siny, zaburzenia napięcia mięśniowego. Charakterystycznym, ale nie zawsze pojawiającym się objawem choroby, jest wysypka wybroczynowa w postaci plamek o czerwonym lub brunatnym kolorze, która nie blednie pod wpływem nacisku. Jej obecność świadczy o uszkodzeniu naczyń krwionośnych i jest wskazaniem do natychmiastowej konsultacji lekarskiej. Bez leczenia choroba w krótkim czasie przekształca się w inwazyjne zakażenie meningokokowe stanowiące bezpośrednie zagrożenie zarówno dla zdrowia, jak i dla życia pacjenta.
Przebieg choroby: co warto wiedzieć?
Ciężkie inwazyjne zakażenie meningokokowe charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem i w krótkim czasie może doprowadzić do wystąpienia sepsy lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W skrajnym przypadku do zgonu może dojść nawet w ciągu dwudziestu czterech godzin od pojawienia się pierwszych objawów. W naszym kraju za większość chorób odpowiadają meningokoki typu B i C. Pierwsze symptomy schorzenia są niespecyficzne i często mylone z niegroźną infekcją wirusową. Ostatecznie po kilku-kilkunastu godzinach pojawiają się objawy uogólnionego zakażenia w postaci drgawek, bólu głowy, nadwrażliwości na światło, zaburzeń świadomości oraz wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego.
W przypadku podejrzenia choroby spowodowanej przez meningokoki niezbędne jest szybkie przeprowadzenie diagnostyki laboratoryjnej. Zwykle obejmuje ona morfologię, oznaczenie stężenia glukozy, białka, a także wskaźnika OB oraz CRP. Pomocne w postawieniu diagnozy są też parametry układu krzepnięcia: czas protrombinowy, kaolinowo-kefalinowy oraz wskaźnik INR. Poza analizą przeprowadzaną w laboratoriach w ustaleniu etiologii infekcji wykorzystuje się diagnostykę wykonywaną przez Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN).
Powikłania i skutki uboczne zakażenia
Sepsę oraz zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wywołane przez meningokoki zalicza się do chorób o wysokiej śmiertelności. Szczególnie niebezpieczny jest wstrząs septyczny. W wyniku wstrząsu dochodzi do uszkodzenia tkanek organizmu oraz upośledzenia funkcjonowania ważnych narządów i układów. U co piątej osoby zakażenie meningokokowe pozostawia trwałe następstwa tj. niedosłuch lub głuchotę, niewydolność nerek lub usunięcie kończyn na skutek martwicy tkanek. Skutkiem ubocznym infekcji mogą być też powikłania neurologiczne i psychiczne, do których zalicza się:
Nieco rzadziej infekcja wywołana przez Neisseria meningitidis prowadzi do wystąpienia zapalenia opłucnej, martwiczego zapalenia płuc oraz ropnia płuca.
Profilaktyka – dowiedz się więcej
Według Światowej Organizacji Zdrowia najskuteczniejszym sposobem zapobiegania chorobom wywoływanym przez meningokoki są szczepienia ochronne. Profilaktykę można rozpocząć już w okresie niemowlęcym. Zaleca się, aby szczepionkę zaaplikować w pierwszym półroczu życia dziecka, najlepiej między drugim a szóstym miesiącem. Jeśli szczepienie zostanie wykonane w tym czasie, wówczas łącznie malec powinien otrzymać trzy dawki podstawowe oraz jedną przypominającą w drugim roku życia. Jeśli natomiast pierwsza szczepionka zostanie podana w pierwszym roku życia, wówczas dawka przypominająca powinna zostać zaaplikowana w trzecim roku życia. Przeciwwskazaniem do przeprowadzenia szczepienia na meningokoki są choroby przebiegające z wysoką gorączką, ostre infekcje bakteryjne oraz nasilenie objawów chorób przewlekłych.
Ponieważ bakterie przenoszą się głównie drogą kropelkową, istotne znaczenie w zapobieganiu zakażeniom meningokokowym odgrywają też odpowiednie zachowania. Szczególną uwagę należy zwrócić przede wszystkim na przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej, w tym na częste mycie rąk z użyciem mydła i bieżącej wody, wielokrotne wietrzenie pomieszczeń, a także na zasłanianie ust podczas kichania oraz kaszlu.
Czy meningokoki i pneumokoki to to samo?
Zachorowania na inwazyjne zakażenie meningokokowe występują w każdym wieku, jednak najbardziej narażone na nie są niemowlęta i dzieci do piątego roku życia. Do bakterii wywołujących niebezpieczne choroby u ludzi należą nie tylko meningokoki. Częstym sprawcą schorzeń górnych dróg oddechowych są też pneumokoki powszechnie znane jako dwoinki zapalenia płuc. Do najczęstszych chorób wywoływanych przez te gram dodatnie bakterie należą: zapalenie płuc, infekcje ucha środkowego, zapalenie opon mózgowych oraz bakteriemia (zakażenie krwi).
Na rozwój inwazyjnej choroby pneumokokowej są szczególnie podatne dzieci, seniorzy, chorzy na cukrzycę, pacjenci z wrodzonym brakiem lub czynnościową niewydolnością śledziony, a także osoby z upośledzoną oraz obniżoną odpornością w wyniku choroby przewlekłej lub długotrwałego leczenia. W profilaktyce zakażeń wywoływanych przez pneumokoki podobnie jak w przypadku meningokoków stosuje się szczepienia ochronne. Zgodnie z Kalendarzem Szczepień opracowanym przez Główny Inspektorat Sanitarny szczepionki zawierające oczyszczone polisacharydy otoczkowe kilkunastu typów pneumokokowych mogą być bezpiecznie stosowane u dzieci już od szóstego tygodnia życia.